Bardzo dawne czasy

              Bardzo dawno temu, w starożytności a nawet jeszcze na początku średniowiecza, w niespokojnych czasach w piłkę grano głowami i czaszkami pokonanych wrogów. A w czasach spokojniejszych do gry używano nadmuchanych zwierzęcych pęcherzy, np. świńskich lub wołowych. Kształt i wielkość piłki zależały od kształtu i wielkości pęcherza. Dlatego ówczesne piłki miały nieregularny kształt i różną wielkość. Im bardziej piłka była nieregularna tym bardziej nieprzewidywalny był tor jej lotu. Aby piłka stała się okrąglejsza pęcherz zaczęto pokrywać skórą. Tzn zszywano kilka kawałków skóry i piłka wyglądała jakby jej zewnętrzna powłoka składa się z kilku łatek (paneli). Takich piłek używano aż do połowy XIX wieku. Były one bardzo nietrwałe.

Wulkanizacja i guma

              W 1839 roku amerykański wynalazca i przemysłowiec Charles Goodyear wynalazł metodę produkcji gumy za pomocą procesu wulkanizacji kauczuku. Swoją technologię produkcji gumy opatentował w Amerykańskim Biurze Patentowym 15 czerwca 1844 roku. W 1855 roku podczas Wystawy Światowej „Paris Exhibition Universelle” w Paryżu Charles Goodyear zaprezentował nie do końca okrągłą piłkę, której zewnętrzna powłoka wykonana została ze sklejonych ze sobą gumowych łatek (paneli) podobnych do tych stosowanych na dzisiejszych piłkach do gry w koszykówkę.

Pierwsza okrągła piłka – pęcherz z gumy i pompka

              Około 1862 roku pęcherze zwierzęce zaczęto zastępować gumowymi dętkami. Pierwsze takie piłki zaczął wytwarzać Richard Lindon w swoim zakładzie szewskim w Rugby. Początkowo produkował on buty dla uczniów ze szkoły Rugby School, którzy zaczęli zamawiać u niego także piłki. Po jakimś czasie Lindon wytwarzał więcej piłek niż butów. Nadmuchiwaniem pęcherzy do piłek zajmowała się jego żona. Pęcherze często pochodziły od zainfekowanych różnymi chorobami świń, przy nadmuchiwaniu często pękały i pani Lindon nawdychała się zarazków, aż w końcu zapadła na chorobę i zmarła.
              Pan Lindon postanowił zastąpić świńskie pęcherze czymś innym. Zaczął eksperymentować z gumą, która pojawiła się całkiem niedawno i wymyślił pęcherz z gumy. Jednak taki pęcherz nie dawał się łatwo i szybko nadmuchiwać ustami, więc przy okazji skonstruował przyrząd do nadmuchiwania piłek i w ten sposób powstał pierwowzór pompki.
              Gumowa dętka sprawiła, że piłka w końcu stała się okrągła dzięki czemu zaczęła lecieć we właściwym kierunku. Stała się też trwalsza i nie rozpadała się tak szybko w czasie gry po mocnych kopnięciach jak piłka ze świńskiego pęcherza. Gumową dętkę można było napompować mocniej bez obaw, że zaraz pęknie co zwiększało „komfort” gry, gdyż piłka zaczęła pokonywać większe odległości w powietrzu.
              W Rugby School uprawiano rugby football w związku z tym Richard Lindon, poza pęcherzem okrągłym stworzył również odpowiedni gumowy do piłek owalnych. Pomysł z nowym pęcherzem zyskał uznanie i Lindon stał się dostawcą piłek do wielu szkół, między innymi do Rugby School oraz na uniwersytety w Cambridge, w Oxfordzie i w Dublinie.

  George Best - chłopak z Belfastu, biografia i ciekawostki

Pierwsza standaryzacja parametrów futbolówki

              Pierwszy regulamin do gry w piłkę uchwalony przez The Football Association w 1863 roku pod nazwą „The Laws of the Game” nie zawierał jeszcze żadnych przepisów dotyczących parametrów piłki. Jednak zastąpienie zwierzęcych pęcherzy gumowymi pozwoliło wytwarzać piłki okrągłe i do tego jednakowej wielkości. Droga do wprowadzenia określonych standardów stanęło otworem.
              W 1872 roku związek The FA przy okazji aktualizacji regulaminu gry dodał do niego rozdział poświęcony piłce. Nowe przepisy po raz pierwszy określały kształt oraz dopuszczalną wagę i wielkość piłki. W myśl tych przepisów:
  – piłka powinna posiadać kształt sferyczny (okrągła jak tylko się da),
  – obwód powinien mieścić się w przedziale 27-28 cali (68,60-71,10 centymetrów),
  – ciężar powinien mieścić się w przedziale 13-15 uncji (368-425 gramów).
Przepisy nie precyzowały z jakich materiałów ma być robiona zewnętrzna powłoka okrywająca gumową dętkę. Na ogół robiona była ze skóry wołowej. Ówczesna piłka wysokiej jakości pokryta była kilkoma dobrze skrojonymi i bardzo dobrze zszytymi kawałkami skóry z zadniej części krowy. Dawało to gwarancję, że przynajmniej przez jakiś czas piłka zachowa swój okrągły kształt zanim ulegnie deformacji od kopnięć.
              Parametry piłki ustalone w regulaminie przetrwały bez zmian ponad 70 lat. Dopiero w 1937 roku The FA wprowadził małą zmianę. Zwiększono przepisową wagę z 13-15 uncji do 14-16 uncji (410-450 gramów).

Masowa produkcja piłek nożnych

              W 1888 roku powstała pierwsza liga w Anglii (The Football League). W 1889 na terenie Anglii powstało kilka kolejnych lig lokalnych. W 1890 roku ligi piłkarskie zaczęły powstawać także na terenie Szkocji. Wzrosło zapotrzebowanie na piłki i rozpoczęła się masowa produkcja futbolówek.
              Pod koniec XIX wieku i jeszcze na początku XX wieku powłokę piłki wykonywano z kilku większych kawałków skóry. Gdzieś około 1920 roku zapanowała nowa moda i zaczęto ją robić z 12 pasków skóry ułożonych w sześć sekcji po dwa paski. Zszywano je ręcznie a potem szwy chowano do środka piłki. W jednym miejscu piłki zostawiano sznurowaną szczelinę długości około 15 cm, przez którą wkładano nienapompowaną dętkę do skórzanej powłoki piłki. Następnie dętka była pompowana i zawiązywana sznureczkiem a potem jeszcze należało zasznurować piłkę. I piłka gotowa do gry.
              Ale co to była za gra. Skóra wchłaniała wodę i podczas gry w czasie deszczu albo na mokrej trawie piłka robiła się ciężka i twarda. Uderzenie takiej piłki głową mogło doprowadzić nawet do kontuzji zawodnika. Poza tym skóra na różnych piłkach miała różną grubość i jakość. Często się przecierała i rozpadała a szwy pękały. Poza tym z piłki bez przerwy schodziło powietrze i często musiała być dopompowywana, nawet kilka razy w trakcie meczu. A na dodatek piłka deformowała się od kopniaków przez co nieoczekiwanie zmieniała kierunek w czasie lotu.

  Alan Shearer - strzelec, biografia i ciekawostki

Piłka w XX wieku

              Takich 12 panelowych piłek produkowanych w wyżej opisanej „technologii” używano przed wojną na Olimpiadach oraz na Mistrzostwach Świata w 1930, 1934 i 1938 roku. W latach 40stych XX wieku próbowano stworzyć piłkę wodoodporną pokrywając ją różnymi substancjami. Jednak bezskutecznie. Udało się natomiast pozbyć sznurowanego otworu służącego do wkładania dętki poprzez zastąpienie go zaworem do pompowania piłki. Na Mistrzostwach Świata w 1950 roku w Brazylii użyto podobnej 12 panelowej piłki z nieco zaokrąglonymi krawędziami skórzanych pasków.
              W latach 50tych pojawił się nowy trend i modne stały się piłki szyte z 18 pasków skóry ułożonych w sześć sekcji po trzy paski. Taka 18 panelowa futbolówka wzięła udział w czterech kolejnych edycjach Mistrzostw Świata w 1954, 1958, 1962 i 1966 roku. Mistrzostwa Świata przeprowadzone w 1966 roku w Anglii, aby w ten sposób uczcić setną rocznicę istnienia Angielskiego Związku Piłki Nożnej były ostatnimi mistrzostwami kiedy gospodarze sami organizowali dostawę piłek.

Pierwsza piłka z 32 „łatek”

              W 1962 roku duńska firma „Select Sports” produkująca sprzęt sportowy wprowadziła na rynek pierwszą piłkę zrobioną z 32 skórzanych łatek – 12 pięciokątów i 20 sześciokątów. Prawdopodobnie inspiracją do zaprojektowania takiej powłoki dla piłki była kopuła geodezyjna, którą skonstruował amerykański konstruktor i architekt Richard Buckminster Fuller.

Adidas – oficjalny dostawca piłek

              W 1963 roku niemiecka firma Adidas znana z produkcji wysokiej jakości butów i odzieży sportowej obrała nowy kierunek i zaczęła produkować również piłki. Tak jak wszystkie produkty Adidasa były one wysokiej jakości. I już w 1968 roku piłka Adidasa o nazwie „Telstar” używana była na Mistrzostwach Europy we Włoszech. Piłka została bardzo dobrze przyjęta przez środowisko piłkarskie w związku z czym FIFA poprosiła, aby Adidas dostarczył piłki na Mistrzostwa Świata w 1970 roku rozgrywane w Meksyku.
              Piłka Telstar była pierwszą oficjalną piłką Mistrzostw Świata. Popularność nowej piłki przełożyła się także na sukces finansowy, ponieważ firma Adidas podpisała wieloletni kontrakt na dostawy piłek na najważniejsze imprezy piłkarskie i od 1970 roku do dziś jest oficjalnym dostawcą futbolówek dla FIFA. Telstar zdobyła taką popularność, że w różnych nieco modyfikowanych wersjach wykorzystywana była również na Mistrzostwach Europy w 1972 i 1976 roku oraz na Mistrzostwach Świata w 1974 roku.
              Piłka „Telstar” wykonana była ze skóry i złożona z 32 łatek, na które składało się 20 białych sześciokątów i 12 czarnych pięciokątów. Kolorystyka sprawiała, że piłka była doskonale widoczna w czarno-białych odbiornikach telewizyjnych a budowa z tylu łatek w kształcie wielokątów sprawiła, że była to najokrąglejsza piłka na świecie. Nazwa „Telstar” wzięła się od pierwszego satelity telekomunikacyjnego o nazwie Telstar (skrót od television star, czyli gwiazda telewizji), który został wystrzelony przez NASA z Przylądka Canaveral 10 lipca 1962 roku. Satelita ten miał transmitować obraz telewizyjny na żywo, również mecze, i miał kształt zbliżony do piłki.

  Eusebio - legenda Portugalii, biografia, ciekawostki

Źródło: archiwumfutbolu.pl